Wołek zbożowy

Anatomia owada

Chrząszcz długości 2,0-5,0 mm barwy jasnobrązowej do czarnej z lekkim połyskiem. Ubarwienie chrząszczy zależy od ich wieku i zaraz po wyjściu z poczwarki chrząszcze są koloru słomkowego. Ciało smukłe, głowa wyciągnięta w ryjek, który na przekroju poprzecznym jest okrągły. Czułki są kolankowato zgięte, ich ostatni człon jest największy, pokryty na szczycie drobnymi włoskami czuciowym. Przedplecze jest wydłużone, pokryte drobnymi dołkami o kształcie elipsy, w każdym dołku umieszczona jest szczecinka. Na pokrywach dołki układają się w podłużne, wyraźne rzędy. Pokrywy są zrośnięte wzdłuż szwu, skrzydeł lotnych brak. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony: samce mają ryjek krótszy i grubszy niż samice oraz ostatnie segmenty zgięte w dół.

Rozwój owada

Jajo jest białe, lśniące kształtu owalnego, ścięte na jednym końcu. Wielkość jaja waha się od 0,6-0,8 mm długości i 0,2 do 0,3 mm szerokości. Larwa dorasta do 2,5 mm długości, jest beznoga, łukowato zgięta. Całe ciało pofałdowane, koloru białego tylko szczęki są brązowe. Brak wyraźnej segmentacji ciała. Poczwarka typu wolnego, zawsze spoczywa wewnątrz ziarna. Widoczny jest ryjek, pokrywy i odnóża oraz bardzo małe zawiązki skrzydeł lotnych.

Po wyjściu z poczwarki chrząszcze przebywają wewnątrz ziarna, po kilku dniach przystępują do kopulacji i składania jaj. Długość życia chrząszczy zależy przede wszystkim od wilgotności względnej powietrza a w mniejszym stopniu od temperatury otoczenia. W stałej wilgotności 75% w temperaturze 29ºC chrząszcze żyją około 5 miesięcy, a w 21ºC 12 miesięcy. Chrząszcze pozbawione pokarmu w temperaturze 5-6ºC i wilgotności względnej 100% mogą żyć 166 dni, a w wilgotności 0-10% tylko 13 dni.

Przed złożeniem jaja samica wygryza otwór w ziarnie, wsuwa do niego jajo i zasklepia otwór przezroczystą substancją, która szybko twardnieje. Substancja ta chroni jajo przed czynnikami mechanicznymi oraz służy jako sygnał chemiczny zapobiegający przegęszczeniu populacji. Do jednego ziarna składane jest jedno jajo, chociaż zdarza się, że samica wygryza kilka otworów i zostawia wiele zasklepionych punktów. W ciągu jednego dnia samica może złożyć 1-9 jaj, w sumie około 150, które umieszczone są w części grzbietowej i wierzchołkowej ziarna. Rzadziej jaja składane są w okolicach zarodka. Cały rozwój larwy przebiega wewnątrz ziarna co powoduje ukryte porażenie. Jeśli do jednego ziarna złożone są dwa jaja, tylko jedna larwa kończy rozwój. W ziarnie kukurydzy może rozwinąć się kilka chrząszczy. W produktach drobno zmielonych rozwój larw jest niemożliwy. Larwa przechodzi 4 linienia po 21 dniach przepoczwarcza się. Pełny rozwój jednego pokolenia trwa 26,5 dnia w warunkach optymalnych (temperatura 28ºC i wilgotność względna 85-95%), w niższej temperaturze może przeciągnąć się do 150-200 dni. W ciągu roku może rozwinąć się od 2 do 3 pokoleń, w pomieszczeniach ogrzewanych nawet 10. Potomstwo jednej pary po VI pokoleniach zwiększa liczebność do 8 168 202 sztuk.

Znaczenie gospodarcze

Chrząszcze są odporne na działanie niskiej i wysokiej temperatury. Chrząszcze mogą żyć bardzo długo w temperaturze 6-10ºC, ale w tych warunkach samice nie składają jaj.

zwalczanie wołaka, szkodniki magazynoweNajlepszym pokarmem dla larw jest pszenica, jęczmień łuskany, żyto, jęczmień nie łuskany, owies łuskany, kukurydza, ryż, gryka i żołędzie. Chrząszcze mogą żerować i przeżywać długie okresy czasu w rozdrobnionych produktach zbożowych. W takich warunkach jednak larwy nie rozwijają się.
Chrząszcze unikają światła, żerują i składają jaja w głębszych warstwach ziarna. W przypadku przegęszczenia populacji lub po nadmiernym przesuszeniu ziarna wędrują z porażonego produktu.
Gatunek kosmopolityczny, masowo występuje w strefie klimatu umiarkowanego. Całkowicie przystosowany do pomieszczeń zamkniętych. W Polsce pospolity szkodnik magazynowanego ziarna we wszystkich typach magazynów (silosy, magazyny płaskie, składy gospodarcze). Jednym ze sposobów walki z tymi owadami jest zabezpieczenie zboża, ziarna preparatem K-Obiol 25 SC lub w przypadku infestacji szkodnika fumigacja, gazowanie zboża.